Η ΚΟΙΜΗΣΙΣ ΚΑΙ Η ΜΕΤΑΣΤΑΣΙΣ ΣΤΟΥΣ ΟΥΡΑΝΟΥΣ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ

Αρχιμανδρίτης Παρθένιος

Ηγούμενος Ιεράς Σταυροπηγιακής Μονής Οδηγητριας

(ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΛΟΓΟΥΣ ΚΑΙ  ΚΕΙΜΕΝΑ ΤΩΝ ΠΑΤΕΡΩΝ ΤΗΣ ΕΚΚΛΗΣΙΑΣ)

Δοξάζω και ευχαριστώ τον Κύριόν μας και την Κυρία Θεοτόκο, που με αξίωσαν να βρίσκομαι κοντά σας, στην πνευματική αυτή εκδήλωση προς τιμήν της Παναγίας, για να μιλήσω σχετικά με το Θείο και Ιερό πρόσωπο της Παναγίας μας.

Νιώθω πολύ αδύναμος και ανάξιος για το έργο αυτό. Γι’ αυτό νομίζω ότι αρμόζει σε μένα, αυτό που λέγει ο Άγιος Ανδρέας Κρήτης στο λόγο του, στην Κοίμηση της Υπεραγίας Δεσποίνης ημών Θεοτόκου :

«Σε παρακαλώ να είσαι σπλαχνική σε εμάς Παρθένε, που δέχτηκες μέσα σου τον Θεό και γέννησες την ζωή, που ασχολούμαστε τολμηρά με πράγματα που ξεπερνούν τις δυνάμεις μας και διερευνούμε το βάθος των σχετικών με σένα απόκρυφων μυστηρίων και επιχειρούμε να κατανοήσουμε τα Θεία έργα που σε συνοδεύουν σύμφωνα με τον ακατανόητο βυθό των κριμάτων του Θεού..».

Οι Πατέρες και οι Υμνωδοί της Εκκλησίας μας, έχουν γράψει αμέτρητους ύμνους και εγκωμιαστικούς λόγους για την Παναγία μας, την μητέρα του Θεού, την πηγή της σωτηρίας μας, την αιτία της των πάντων Θεώσεως.

Όμως, όπως λέγει ο Άγιος Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως, Φιλόθεος Κόκκινος, στην ομιλία του, εις την Κοίμηση της Παναγίας Δεσποίνης ημών Θεοτόκου… «Όλες οι ευχαριστίες και οι υμνολογίες μας στη βασίλισσα, δεν μπορούν να προσφέρουν τίποτα το άξιο προς την Θεοτόκο, ούτε στο ελάχιστο να αγγίξουν την δόξα της, διότι κάτι τέτοιο με πολύ δυσκολία κατορθώνουν μόνο οι Άγιοι Άγγελοι, οι λειτουργοί και αυτόπται και κοινωνοί της Θείας δόξης και λαμπρότητος. Ωστόσο, κατορθώνει να αποδώσει κατά τη δύναμή του (ο κάθε εγκωμιαστής), προς την Θεοτόκο, μόνο το κοινό χρέος του μακαρισμού, κατά την αψευδή πρόρρηση της. : «Ιδού γάρ από του νύν μακαριούσι με πάσαι αι γενεαί, ότι εποίησέ μοι μεγαλεία ο δυνατός…»

Με την συναίσθηση αυτή, θα προσπαθήσω να πω λίγα λόγια, για την μεγάλη γιορτή της Παναγίας μας, της Κοίμησης και της εις ουρανούς μετάστασής της. Ο Δεκαπενταύγουστος, είναι μία από τις λαμπρότερες περιόδους για τους Ορθόδοξους Χριστιανούς. Είναι το δεύτερο Πάσχα, το Πάσχα του καλοκαιριού, όπως έχει καθιερωθεί δίκαια στη καρδιά του Ορθόδοξου γένους μας.

Σε ολόκληρη την Πατρίδα μας, στα νησιά, τις πόλεις, τα χωριά, στα Μοναστήρια και στα εξωκλήσια, συρρέει ο πιστός λαός να ψάλλει παρακλήσεις και ύμνους στην Παναγία, την Μεγάλη Μητέρα μας, να την ευχαριστήσει για τις πολλές ευεργεσίες της, να αποθέσει το βάρος των πολλών δυσχερειών και αμαρτιών και να ζητήσει την ίαση των νοσούντων και παρηγοριά των θλιβομένων.

Η Κοίμησης της Θεοτόκου, δεν είναι πένθιμη μέρα, αλλά χαρμόσυνος και λαμπροτάτη εορτή, διότι η Κοίμησή Της δεν ήταν θάνατος, αλλά μετάστασις στον Ουρανό κοντά στον Υιό Της. Όπως ο Κύριός μας, μετά την τριήμερο ταφή του, ανέστη και ανελήφθη στους Ουρανούς, έτσι και η Παναγία Μητέρα Του, έμεινε τρεις μέρες στον Τάφο και μετά ανέστη και ανελήφθη και κάθισε στα δεξιά Του, όπως είχε προφητεύσει ο Προφητάναξ Δαβίδ : «Παρέστη η Βασίλισσα εκ δεξιών σου».

Ο Ηλίας Μηνιάτης, γράφει σχετικά στο βιβλίο του «Διδαχές», τα εξής αξιομνημόνευτα:

«Εις την Αγιωτάτην Παρθένον όλα εστάθησαν υπέρ άνθρωπον. Εις τούτο μόνον έδειξε πως ήταν φύσεως ανθρωπίνης, διότι σήμερον φαίνεται πως είναι φύσεως θνητής. Αλλά και εις τούτο εφάνησαν τα προνόμια της Θείας Χάριτος. Διότι καθώς όταν η Πανάμωμος Μαρία συνέλαβεν, η σύλληψις εστάθη άσπορος και όταν εγέννησεν, η κύησις εστάθη αδιάφθορος, έτσι όταν απέθανεν, η νέκρωσις εστάθη αθάνατος. Δεν είναι θάνατος, όχι ετούτος, ωσάν εκείνος ο τύραννος του γένους μας, ο υιός της κατάρας και πατήρ της φθοράς, όπου εις το σκοτεινό του βασίλειον κρατεί αιχμάλωτον του Αδάμ την κληρονομίαν. Αυτός είναι ή ένας γλυκύς ύπνος, με τον οποίον ηθέλησεν η Πάναγνος Δέσποινα, ωσάν να αναπαυθή ολίγον εις το πέρας της επικήρου ταύτης ζωής, δια να αρχίση την οδόν εκείνης της ακηράτου, ή μία θαυμαστή έκστασις θείου έρωτος, εις την οποίαν, η μεν μακαριωτάτη εκείνη ψυχή, σπεύδουσα το ογληγορώτερον να φθάση προς τον ηγαπημένον θείον Υιόν, άφησε δι΄ολίγον το ομοδίαιτον σώμα. Και τούτο ομοίως, αιρόμενον υπό χερουβικού άρματος, ηκολούθησε τον αυτόν δρόμον και ανέβη δεδοξασμένον εις τους ουρανούς. Ιδέτε τον τάφον εις το χωρίον Γεθσημανή και θέλετε τον εύρει κενόν. Διατί τάφος δεν δύναται να χωρήση την Μητέρα της ζωής, το δοχείον της σεσαρκωμένης θεότητος, του οποίου τόπος αντάξιος είναι ο θρόνος της θείας δόξης. Και επάνω εις τοιούτον θρόνον εκ δεξιών του Βασιλέως Θεού, μεταστάσα η Μήτηρ του Θεού, κάθεται ως Βασίλισσα των ουρανίων και επιγείων, υπερτέρα πάσης κτίσεως. «Παρέστη η Βασίλισσα εκ δεξιών Σου». Βασίλισσα των επιγείων. Εις αυτήν αποδίδει τας δευτέρας μετά Θεόν λατρείας των πιστών η Εκκλησία, εις τους αχράντους αυτής πόδας ρίπτουσι τα σκήπτρα και διαδήματα, οι ευσεβείς βασιλείς. Αυτής τον υψηλόν θρόνον περικυκλώνουσι των Ορθοδόξων τα συστήματα. Και ποίος παρακαλεί υγείαν εις τας νόσους, ποίος απαλλαγήν εις τους κινδύνους, τούτος παρηγορίαν εις τας θλίψεις, εκείνος βοήθειαν εις τας συμφοράς, όλοι ζητούσιν έλεος από την πηγήν του ελέους. Και ο παρακαλών λαμβάνει και ο ζητών ευρίσκει. Διατί ανεξάντλητον είναι το πέλαγος των χαρίτων, ακένωτος είναι η πηγή των αγαθών.

Ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς, στο λόγο του εις την Κοίμησιν Της Θεοτόκου λέγει :

«Η Θεομήτωρ είναι ο τόπος όλων των χαρίτων και πλήρωμα κάθε καλοκαγαθίας και εικόνα κάθε αγαθού και κάθε χρηστότητος, αφού είναι η μόνη που αξιώθηκε όλα τα χαρίσματα του Πνεύματος και μάλιστα η μόνη που έλαβε παράδοξα στα σπλάχνα της εκείνον στον οποίο βρίσκονται οι θησαυροί όλων των χαρισμάτων. Τώρα δε, με το θάνατό της, προχώρησε από εδώ προς την αθανασία και δικαία μετέστη και είναι συγκάτοικος με τον Υιόν στα υπερουράνια σκηνώματα και από εκεί επιστατεί με τις ακοίμητες προς αυτόν πρεσβείες, εξιλεώνοντας αυτόν προς όλους μας.

Είναι τόσο πολύ πλησιέστερη από τους πλησιάζοντας το Θεό, όχι μόνο από τους ανθρώπους, αλλά και από αυτές τις αγγελικές ιεραρχίες. «Τα Σεραφείμ στέκονταν γύρω του» (Ησαϊας 6,2) και ο Δαβίδ λέγει: «παρέστη η βασίλισσα στα δεξιά σου».

Βλέπετε τη διαφορά της στάσεως; Από αυτή μπορείτε να καταλάβετε και τη διαφορά της, κατά την αξία της τάξεως. Διότι τα Σεραφείμ ήταν γύρω από το Θεό, πλησίον δε στον ίδιο μόνο η βασίλισσα και μάλιστα δεξιά του.

Ο Άγιος Ανδρέας Κρήτης, στο λόγο του, εις την Κοίμησιν της Υπεραγίας Θεοτόκου λέγει :

.. «Αρχή ζωής λοιπόν, είναι το σώμα της Θεοτόκου, καθώς δέχτηκε εντός του, όλο το πλήρωμα της Θεότητος, που είναι αρχή και αιτία της ζωής, το μεγάλης αξίας κειμήλιο της Παρθενίας, ο ανώτερος ουρανός, η γη που καλλιέργησε ο Θεός, η απαρχή της ανθρώπινης φύσης που θεώθηκε με τον Χριστό, το πανομοιότυπο εικόνισμα της πρώτης ωραιότητος, το κατοικητήριο των αρετών, ο θησαυρός που πάνω από κάθε λογική είναι άφθαρτος, το επίγειο παλάτιο του ουρανίου βασιλιά»…

Να δούμε τώρα πώς μας περιγράφει τα γεγονότα της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, ο Άγιος Νικόδημος, ο Αγιορείτης, στο Μέγα Συναξαριστή :

«Όταν ο Κύριος ημών Ιησούς Χριστός θέλησε να παραλάβει μαζί του την Μητέρα του, τότε φανέρωσε σε αυτήν, πριν τρεις ημέρες, με τον αρχάγγελο Γαβριήλ την μετάστασή Της στους Ουρανούς. Όταν το έμαθε η Παναγία, χάρηκε, διότι φλεγόταν από τον πόθο να πάει κοντά στον Υιό της. Το πρώτο πράγμα που έκανε, ήταν να πάει στο Όρος των Ελαιών, όπως συνήθιζε, να προσευχηθεί. Κατά την ανάβασή της, έγινε θαύμα παράδοξο, διότι τα δέντρα έκλιναν την κορυφή τους και σαν έμψυχα και λογικά προσκύνησαν και απέδωσαν σεβασμό και τιμή στην Κυρία και Δέσποινα του κόσμου. Αφού η Πανάχραντος προσευχήθηκε αρκετά, επέστρεψε στο σπίτι Της και αφού ετοίμασε την νεκρική κλίνη Της, κάλεσε τους συγγενείς και τους γείτονές Της και τους ανήγγειλε την πληροφορία που Της έδωσε ο αρχάγγελος, περί της μετάστασής Της.

Μόλις το έμαθαν όλοι, θρηνούσαν και με φωνές σπαραχτικές, παρακαλούσαν την Δέσποινα, να μην τους αφήσει ορφανούς. Η Θεοτόκος τους βεβαίωσε ότι και μετά την μετάστασή Της εις τους Ουρανούς, θα φυλάσσει όχι μόνο αυτούς αλλά και όλο τον κόσμο. Τότε, ακούστηκε ήχος δυνατής βροντής και συγκεντρώθηκαν πολλά νέφη, τα οποία μετέφεραν από τα πέρατα της οικουμένης, τους αποστόλους και τους έφεραν στην οικία της Παναγίας . Μαζί με αυτούς ήρθε και ο Άγιος Διονύσιος ο Αρεοπαγίτης και ο Άγιος Ιερόθεος, επίσκοπος Αθηνών και άλλοι πολλοί ιεράρχες, μεταφερόμενοι «επί των νεφελών».

Όταν έμαθαν την αιτία της συνάξεώς τους, δηλαδή την μετάσταση της Θεοτόκου, όλοι θρηνούσαν και έβρεχαν με δάκρυα τα πρόσωπά τους, λέγοντας : «Σε, Δέσποινα βλέποντες εμείς ζώσα και διαμένουσα στον κόσμο, παρηγορούμεθα σαν να βλέπαμε τον Υιόν σου και Δεσπότη μας και Δάσκαλο. Επειδή τώρα μεταβαίνεις στα ουράνια, κοντά στον Υιόν σου και σε αποχωριζόμαστε, θρηνούμε και δακρύομεν, όπως βλέπεις». Τότε, η Θεοτόκος αποκρίθηκε προς αυτούς : «Ω φίλοι και μαθηταί του Υιού μου και Θεού, μη μεταβάλλετε εις πένθος και λύπην την χαράν μου, αλλά ενταφιάσατε το σώμα μου, καθώς εγώ θέλω το προετοιμάσει επί του νεκροκρέβατου». Όταν δε τελείωσε τα λόγια αυτά, έφτασε και ο θεσπέσιος Απόστολος Παύλος, το σκεύος της εκλογής, ο οποίος έπεσε στα πόδια της Θεοτόκου και την προσκύνησε και την εγκωμίασε με πολλά ουράνια εγκώμια, λέγοντας : «Χαίρε, ω Μήτερ της ζωής και του κηρύγματός μου η υπόθεσις, διότι εγώ παρόλο που δεν είδα σωματικά τον Υιόν Σου επί της γης, όμως βλέποντάς Σε, νόμιζα ότι βλέπω Εκείνον τον ίδιο».

Μετά, αφού τους αποχαιρέτησε όλους η Παναγία, σχημάτισε το Πανάχραντο σώμα Της στο νεκροκρέβατο, προσέφερε δεήσεις και ικεσίες στον Υιόν Της για την ειρήνη και σωτηρία όλου του κόσμου και παρέδωσε την ολόφωτο και πανάγια ψυχή της στα χέρια του Υιού και Θεού της.

Τότε, ο κορυφαίος των Αποστόλων Πέτρος, άρχισε να εκφωνεί στην Θεοτόκο επιτάφια εγκώμια και οι λοιποί Απόστολοι πήραν το νεκροκρέβατο, ψάλλοντας ύμνους και κρατώντας λαμπάδες, οδήγησαν το θεοδόχο σώμα της Θεομήτορος στον τάφο, στην Γεσθημανή. Ταυτόχρονα, θαύμα παράδοξο συνέβη. Ακούγονταν οι υμνωδίες των αγγέλων που γέμιζαν την ατμόσφαιρα συνοδεύοντας την νεκρική πομπή. Οι φθονεροί άρχοντες των Ιουδαίων, βλέποντας και ακούγοντας αυτά, μη υποφέροντας από τον φθόνο τους, παρακίνησαν μερικούς από τον λαό, να γκρεμίσουν στη γη το ιερό νεκροκρέβατο, με το Ιερό Σώμα της Θεοτόκου. Η Θεία Δίκη όμως πρόφτασε και τους τιμώρησε και τύφλωσε όλους αυτούς, εκ των οποίων ένας που τόλμησε να απλώσει τα χέρια του πάνω στο Σώμα της Παναγίας, του έκοψε τα χέρια η «σπάθη του αρχαγγέλου», που το συνόδευε.

Πίστεψαν τότε, με όλη την ψυχή τους και ζήτησαν συγχώρεση από την Θεοτόκο και αφού πήραν μικρό τεμάχιο από το ένδυμά Της το έβαλαν στους τυφλούς οφθαλμούς τους και θεραπεύτηκαν όλοι. Συγχρόνως θεραπεύτηκαν και από το πάθος της απιστίας.  

Αφού έφτασαν στην Γεσθημανή οι Απόστολοι, ενταφίασαν το Σώμα της Θεοτόκου και παρέμειναν τρεις μέρες στον Πανάγιο Τάφο της ακούγοντας τις μελωδίες των Αγίων Αγγέλων. Επειδή κατά Θεία οικονομία ένας από τους Αποστόλους, ο Θωμάς κατά την παράδοση, δεν παραβρέθηκε στην κηδεία της Παναγίας, μεταφέρθηκε την τρίτη μέρα με σύννεφα στην Γεσθημανή. Στους ουρανούς, ενώ μεταφερόταν στα σύννεφα, συνάντησε την Παναγία να ανεβαίνει μέσα σε Ουράνιο φως και την ρώτησε : «Πού πηγαίνεις Παναγία;» και Εκείνη του απάντησε : «Πηγαίνω στον Υιό μου» και του έδωσε την Άγια Ζώνη της. Όταν έφτασε στη Γεσθημανή, βρήκε τους Αγίους Αποστόλους κοντά στον τάφο της Παναγίας και πληροφορήθηκε την Κοίμησή Της. Οι Άγιοι Απόστολοι αποφάσισαν λοιπόν, να ανοίξουν τον Πανάγιο Τάφο και να προσκυνήσει το Σώμα της Θεοτόκου και ο Απόστολος Θωμάς. Τότε εξεπλάγησαν όλοι, γιατί βρήκαν κενό τον τάφο. Υπήρχε μόνο η «Αγία Σινδόνη» της Παναγίας, αψευδής μαρτυρία και απόδειξη της Αναστάσεως και της εις τους ουρανούς μεταστάσεως της Θεοτόκου. Μέχρι σήμερα, έχει μείνει ο κενός τάφος της Παναγίας Ιερό Προσκύνημα για τους πιστούς μαζί με τον Πανάγιο Τάφο του Κυρίου και Υιού της.

Για τα γεγονότα της Κοιμήσεως Της Θεοτόκου, μας γράφει και ο Άγιος Διονύσιος ο Αρεοπαγίτης στο βιβλίο του : «Περί Θείων ονομάτων». Στο τρίτο κεφάλαιο του βιβλίου αυτού, λέγει γράφοντας προς τον Τιμόθεο .. «Κοντά σε αυτούς τους θεόληπτους ιεράρχες μας, όταν και εμείς όπως γνωρίζεις και εσύ ο ίδιος και πολλοί από τους αγίους αδελφούς μας, είχαμε συγκεντρωθεί ατενίζοντας το ζωαρχικό και θεοδόχο σώμα της Θεοτόκου. Ήταν μάλιστα παρών και ο Πέτρος, η υψηλότερη και σεβασμιότερη μορφή των θεολόγων. Έπειτα φάνηκε καλό, μετά το αντίκρισμα του θείου σώματος της Θεοτόκου, να υμνήσουν όλοι ανεξαιρέτως οι ιεράρχες, όσο μπορούσε ο καθένας, την παντοδύναμη καλοσύνη της φαινομενικής αδυναμίας της ύψιστης Θεότητας. Όλους όμως τους θεολόγους τους ξεπερνούσε ο Ιερόθεος, ο οποίος την υμνούσε βγαίνοντας από τον εαυτό του, ολόκληρος όντας σε έκσταση με ολόψυχη συμμετοχή, προς αυτά που έψαλλε. Και από όλους που τον άκουγαν και τον έβλεπαν και είτε τον ήξεραν είτε όχι, θεωρούνταν ότι είναι θεόληπτος και θείος υμνολόγος».

Στα θαυμαστά και υπερφυή γεγονότα της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, έχουν γράψει και άλλοι Πατέρες της Εκκλησίας μας, όπως ο Άγιος Ιωάννης ο Δαμασκηνός, ο Άγιος Ανδρέας Κρήτης, ο Άγιος Θεόδωρος Στουδίτης, ο Άγιος Φιλόθεος Κόκκινος, ο Άγιος Γρηγόριος ο Παλαμάς, ο Άγιος Γερμανός, ο Δαμασκηνός ο Στουδίτης, ο Ηλίας Μηνιάτης, ο Μακάριος Σκορδίλης και πολλοί άλλοι οι οποίοι με λόγους, εγκώμια και ύμνους αποδίδουν τιμή και δόξα στη Βασίλισσα του Ουρανού και της γης.

Να μου επιτρέψετε αφού σας ευχαριστήσω θερμά, να κλείσω την πενιχρή ομιλία μου με την δέηση του Αγίου Γρηγορίου Παλαμά, από το λόγο του στην Κοίμηση της Θεοτόκου :

«Ω Παρθένε θεία και τώρα ουράνια, πώς να περιγράψω όλα σου τα προσόντα; Πώς να σε δοξάσω, το θησαυρό της δόξας; Εσένα και η μνήμη μόνο, αγιάζει αυτόν που την χρησιμοποιεί.

Μετάδωσε πλούσια λοιπόν τα χαρίσματά σου, Δέσποινα, δώσε τη λύση των δεινών μας, μετάτρεψε όλα προς το καλύτερο με τη δύναμή σου, δίδοντας τη χάρη σου για να δοξάζουμε το προαιώνιο Λόγο που σαρκώθηκε από σένα για μας, μαζί με τον άναρχο Πατέρα και το ζωοποιό Πνεύμα, τώρα και πάντοτε και στους ατελεύτητους αιώνες. Γένοιτο..». Αμήν

Αρχιμανδρίτης Παρθένιος

Ηγούμενος Ιεράς Σταυροπηγιακής Μονής Οδηγητριας

(Η ομιλία έγινε σε εκδήλωση στην Ιερά Μητρόπολη Κισσάμου και Σελίνου στη Κίσσαμο Χανίων στις 9-Αυγούστου-2009)           (16 Αυγ 2016   71)   (16 Αυγ 2021   32)   (14 Αυγ 2022   26/144)