ΑΚΑΘΙΣΤΟΣ ΥΜΝΟΣ - ΑΝΑΛΥΣΗ - ΙΣΤΟΡΙΚΟ - ΠΟΙΟΣ ΕΓΡΑΨΕ ΤΟΥΣ ΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΥΣ ΤΗΣ ΠΑΝΑΓΙΑΣ

http://xairetismoi.blogspot.gr/

Την πέμπτη Παρασκευή των Νηστειών θα ακούσουμε να ψάλλεται στους Ιερούς Ναούς - όπως και τις υπόλοιπες τέσσερις Παρασκευές της Αγίας και Μεγάλης Τεσσαρακοστής - ο “Ακάθιστος Υμνος” μετά των Χαιρετισμών στην Υπεραγία Θεοτόκο

Η πέμπτη Παρασκευή, που λειτουργικά σύμφωνα με το βυζαντινό ημερολόγιο ανήκει στο Σάββατο - το επονομαζόμενο του Ακαθίστου - διαφοροποιείται από τις προηγούμενες τέσσερις, στο ότι θα ακούσουμε στο σύνολο τους και τις τέσσερις Στάσεις των Χαιρετισμών, που τμηματικά ακούσαμε να ψάλλονται κάθε μία ξεχωριστά τις προηγούμενες τέσσερις Παρασκευές.

Στο ερώτημα γιατί ονομάζεται “Ακάθιστος Ύμνος” η απάντηση δίνεται από το ίδιο το όνομα του. Συνηθιζόταν να ψάλλεται “ορθοστάδην” δηλαδή σε όρθια στάση από το Εκκλησίασμα. Οι πιστοί στέκονταν όρθιοι καθ όλη την διάρκεια της Ακολουθίας ως ένδειξη σεβασμού, τιμής, ευλάβειας και ευγνωμοσύνης στην Υπεραγία Θεοτόκο.

Ο Ακάθιστος Ύμνος είναι ουσιαστικά ένα Κοντάκιο.

Κοντάκιο ονομαζόταν παλαιότερα μία υμνολογική σύνθεση, κάτι ανάλογο προς τους Κανόνες. Ονομάζεται Κοντάκιο από το “κοντόν” που ήταν ουσιαστικά ένα κυλινδρικό ξύλο γύρω από το οποίο τυλιγόταν η μεμβράνη στην οποία ήταν γραμμένος ο ύμνος.

Το πρώτο τροπάριο με το οποίο ξεκινούσε το Κοντάκιο λεγόταν “προοίμιο” ή “κουκούλιον” και τα επόμενα τροπάρια λέγονταν “Οίκοι” επειδή ουσιαστικά το “Κοντάκιο” ήταν ένα σύνολο οικοδομημάτων για να τιμήσουν συνήθως έναν Άγιο. Μεταγενέστερα Κοντάκιο συνηθίζεται να καλείται μόνο το πρώτο τροπάριο ενός τέτοιου ύμνου.

Ο “Ακάθιστος Ύμνος” έχει ένα προοίμιο το “ Τη Υπερμάχω Στρατηγώ...” και 24 “Οίκους”. Θα αναφέρουμε παρακάτω πως το αρχικό “Κουκούλιο”, το προοίμιο του δηλαδή που ήταν “Το προσταχθέν μυστικώς λαβών εν γνώσει..” εξαιτίας συγκεκριμένων ιστορικών γεγονότων άλλαξε στο γνωστό μας “Τη Υπερμάχω..”

Ο Ακάθιστος Ύμνος έχει αλφαβητική “ακροστιχίδα” ( η ακροστιχίδα χρησιμοποιείτο από τους Υμνογράφους για να υπογράφουν τα έργα τους ) και δύο “Εφύμνια” το “ Χαίρε Νύμφη Ανύμφευτε” και το “Αλληλούια” ( το εφύμνιον είναι η τελευταία λέξη ή φράση κάθε Οίκου που συνήθως την έψαλλε όλο το Εκκλησίασμα )

Το πρώτο εφύμνιο “Χαίρε Νύμφη ανύμφευτε” το συναντούμε στο “Προοίμιο” και στους Οίκους που αντιστοιχούν σε μονούς αριθμούς δηλαδή στον πρώτο, τρίτο, πέμπτο κλπ που ξεκινούν δηλαδή με τα γράμματα Α, Γ, Ε , κλπ.

Το δεύτερο εφύμνιο “Αλληλούια” απαντάται στους υπόλοιπους Οίκους που αντιστοιχούν στους ζυγούς αριθμούς δηλαδή στο δεύτερο, τέταρτο, έκτο κλπ που ξεκινούν με τα γράμματα Β, Δ, Ζ κλπ

Ο Ιερός Συναξαριστής συνδέει τον “Ακάθιστο Ύμνο” με τα ιστορικά γεγονότα του Αυγούστου του 626 στην Κωνσταντινούπολη ! Ο αυτοκράτορας Ηράκλειος απουσίαζε σε εκστρατεία κατά των Περσών δίνοντας έτσι την ευκαιρία στους Αβάρους να πολιορκήσουν την Βασιλεύουσα.

Από την 6η Αυγούστου που είχαν καταλάβει την Παναγία των Βλαχερνών οι Άβαροι με την συμμαχία των Περσών ετοιμάζονταν για την τελική επίθεση κατάληψης της Πόλης. Την νύκτα της 7ης προς 8ης Αυγούστου που είχαν προγραμματίσει για την εφόρμηση τους , και ενώ ο Πατριάρχης Σέργιος κρατώντας στα χέρια του την Ιερά Εικόνα της Θεοτόκου ( που σήμερα αποτελεί ιερό θησαύρισμα της Ιεράς Μονής Διονυσίου του Αγίου Όρους ) περιέτρεχε τα τείχη της Βασιλεύουσας ενθαρρύνοντας τους υπερασπιστές της, ξέσπασε φοβερός ανεμοστρόβιλος και τόσο μεγάλη τρικυμία στον Κεράτιο Κόλπο, που καταπόντισε το σύνολο του εχθρικού στόλου, δίνοντας την ευκαιρία στους αμυνόμενους με μία σφοδρή αντεπίθεση να τρέψουν σε άτακτη φυγή Αβάρους και Πέρσες και να λύσουν την πολιορκία, σώζοντας την Πόλη από τους βαρβάρους.

Τα θαυμαστά αυτά γεγονότα και η διάσωση της Βασιλεύουσας απεδόθησαν στην Υπεραγία Θεοτόκο, την Υπέρμαχο Στρατηγό που διέσωσε την Πόλη Της από τον θανάσιμο κίνδυνο της κατάληψης της.

Το ίδιο βράδυ πομπή υπό τον Πατριάρχη Σέργιο και τον πιστό λαό, έφθασε στον Ιερό Ναό της Παναγίας των Βλαχερνών, όπου Κλήρος και Λαός, ορθοστάδην ανέπεμψαν τον Ακάθιστο Ύμνο, ως ένδειξη ευγνωμοσύνης στην Προστάτιδα τους την Υπεραγία Θεοτόκο !

Όπως είναι ευνόητο δεν είναι δυνατόν ο Ακάθιστος Ύμνος να συνετέθη εν μιά νυκτί. Προφανώς προϋπήρχε και μάλιστα μερίδα των ιστορικών διατείνεται ότι ο εν λόγω ύμνος ήταν σε λειτουργική χρήση από πολύ παλαιότερα, απλά τώρα αντικατέστησαν το προοίμιο “Το προσταχθέν μυστικώς..” με το “ Τη Υπερμάχω Στρατηγώ..” εις ένδειξη ευγνωμοσύνης για την διάσωση της Βασιλεύουσας !

Για λόγους ιστορικής πληρότητας πρέπει να αναφέρουμε ότι ερευνητές τοποθετούν τον “Ακάθιστο 'Υμνο” μεταγενέστερα επί βασιλείας Κωνσταντίνου του Πωγωνάτου ( 673 ), Λεόντος του Ισαυρου ( 718 ) και Μιχαήλ του Γ ( 860 ). Πάντοτε όμως συνδέεται με παρόμοια γεγονότα λύσεως της πολιορκίας της Κωνσταντινούπολης από εχθρικές επιδρομές.

Αμφιγνωμία επικρατεί αναφορικά και με το ποιος εγραψε τον Ακαθιστο Υμνο. Η παράδοση θέλει τον Ρωμανό τον Μελωδό ως συνθέτη του, αλλά τεκμηριωμένες απόψεις υποστηρίζουν ως συγγραφέα του, τον Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Γερμανό τον Α ( 715- 730 ), τον Κοσμά τον Μελωδό της Ιεράς Μονής του Αγίου Σάββα στα Ιεροσόλυμα, τον Πατριάρχη Σέργιο , τον Γεώργιο Πισίδη και άλλους.

Όποια και αν είναι η ιστορική αφορμή και όποιος και αν είναι ο υμνογράφος του Ακαθιστου Υμνου, γεγονός είναι ότι αποτελεί έναν από τους πλέον προσφιλείς Ορθόδοξους Ύμνους.

Ο Ακάθιστος Ύμνος, τον οποίο ακούμε να ψάλλεται στους Ενοριακούς Ναούς το βράδυ της Παρασκευής , μπορεί να ενταχθεί και στον Όρθρο του Σαββάτου, στην ακολουθία της Παννυχίδος ή να αποτελέσει και ξεχωριστή εντελώς Ακολουθία, την επονομαζόμενη “Πρεσβεία” που απαντάται μόνο στο Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως.

http://xairetismoi.blogspot.gr/2014/04/akatistos.hymnos.poios.egrapse.tous.xairetismous.html